Theo tiếng Thái, đền Chín Gian gọi là Tến Cau Hoong, tọa lạc tại bản Piếng Chào (xã Châu Kim). Đền được xây dựng lần đầu vào đầu thế kỷ 14 tại Pú Chò Nhàng, cuối thế kỉ 18 được chuyển đến Pú Căm (núi Vàng), tục gọi là Pú Quái (núi Trâu, hay còn gọi là đền Hiến Trâu). Hiện trước cửa đền vẫn còn tượng 9 con trâu gồm 3 trâu trắng, 6 trâu đen và 9 vạc đồng. Đền có 9 gian tượng trưng cho 9 mường: mường Tôn, mường Pắn, mường Chừn, mường Hin, mường Puộc, mường Quáng, mường Pha Quèn, mường Miểng và mường Chón.
Thầy mo tiến hành làm lễ trong đền Chín Gian
Theo truyền thống, trong Lễ hội đền Chín Gian, phần quan trọng nhất là lễ dâng trâu. Ngày xưa, trâu tế thường là trâu trắng do người dân mường Tôn, mường Quáng và mường Puộc dâng tế. Nay vì hiếm trâu trắng nên các mường dâng cúng trâu đen. Sau nghi thức đâm trâu, những phần ngon nhất của trâu như tim, gan,… sẽ được luộc rồi bày lên 9 mâm đem dâng ở 9 gian trong đền. Năm nay, lễ dâng trâu vẫn được tiến hành nhưng không đâm trâu trước cửa đền như mọi năm. Các sản vật trong vùng được đặt vào 9 mâm dâng lên thần linh tiên tổ. Đúng giờ đẹp, thầy mo bắt đầu làm lễ, xin Thẻn Phà (trời), Náng Xỉ Đả (con gái trời) và Tạo Ló Ỳ (người có công khai mường lập đất) về chứng giám và vui cùng con cháu.
Lễ xin xong, mọi người tập trung lại, mỗi người ăn một vài miếng sản vật, uống một hơi rượu cần để cầu may. Đến với lễ hội Đền Chín Gian, khách thập phương được sống hòa mình cùng người Thái với những món ăn nổi tiếng như: cơm lam, hỏ mọc, nem lá…; cùng rạo rực trong từng bước nhảy sạp, ném còn, đánh cồng chiêng…
Theo Duy Cường - SGGP Online
